آموزش احداث زعفران گلخانه ای بدون خاک

مدت های مدیدی است که زعفران کاشته می شود و پهنه کشت آن بسیار وسیع می باشد. ولی همچنان ارزش آن بسیار بالاست. میزان ارزش افزوده این محصول به قدری بالا است که کشورهای صنعتی و پیشرفته هم درصدد کشت این گیاه در کشور خود هستند و هر روز روش‌ های گوناگونی را در جهت کشت گیاه زعفران به کار می گیرند. یکی از این کشور های پیشرفته کشور چین می باشد که بر طبق نیاز سنجی خود نسبت به

بازار سعی می ‌کند گیاه زعفران را بکارد. و آن را به تولید انبوه برساند.

در حال حاضر برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی از روش های مدرن و صنعتی زیادی مانند سیستم های آب کشت یا همان هیدرو پونیک و هوا کشت یا ایرو پونیک استفاده می ‌کنند. همچنین در بیشتر کشورهای اروپایی نیز مطالعاتی در جهت نحوه و چگونگی کاشت و برداشت گیاه زعفران به عمل آمده است. ولی در این میان کشور چین است که به طور قدرتمندی در حال کاشت و برداشت گیاه زعفران است. ولی در این میان سوالی پیش می‌ آید و آن هم این است که آیا کشور چین در سالیان آتی می ‌تواند به یک رقیب جدی برای ایران بدل شود؟

برای پی بردن به جواب این سوال بهتر است ببینیم که کشور چین از چه نوع روشی برای کشت محصول زعفران استفاده می‌ نماید. سیستم های هیدرو پونیک که در مکان‌ های بسته و یا محیط های باز با دوره رشد کوتاه ولی با سرعتی بسیار بالا به حساب می ‌آیند، جزو روش‌ ها و سیستم هایی هستند که کشور چین از آن ها همواره استفاده می کند. در حال حاضر در ایران هم گیاهانی مانند کاهو و گوجه فرنگی و خیار و سایر سبزیجات نیز به همین شیوه یعنی سیستم کشت هیدرو پونیک به عمل می آید.

همچنین بعضی از گیاهان زینتی مانند سنبل آلسترومریا و غیره هم با همین سیستم کشتی به عمل می آیند. زیرا کاملا اقتصادی و مقرون به صرفه هستند و همین طور مدت زمان برداشت آن ها بسیار کوتاه است. یکی از بزرگ ترین مزایای این سیستم کشت، آن است که از فضای کشت به طور حداکثری استفاده می شود. و از تراکم بالایی استفاده می کند. بنابر این شما با داشتن فضای کمی هم می ‌توانید مقدار محصول بسیار زیادی تولید کنید.

مزایای کشت زعفران گلخانه ای به روش ایروپونیک

اولین مزیت سیستم کشت ایرو پونیک این است که از هدر رفت آب و خارج شدن آن از مسیر گیاه جلوگیری می کند. که خود این امر باعث کاهش مصرف آب به مقدار زیادی می شود. در کنار این مزایا بهتر است از یک عیب بزرگ این سیستم کشت یاد کنیم که همان هزینه بالایی است که در هنگام راه‌ اندازی اولیه روی دست ما می گذارد. بنابر این ممکن است تصمیم گیری را در ابتدای کار برای شما سخت کند.

با وجود این موضوع می ‌توان گفت که اگر این هزینه های بالا را بتوان تقبل کرد، پس از گذشت چند سال به سرعت صرفه این کار به جیب خودمان برمی گردد. یکی از امتیازات کشور چین همواره نیروی انسانی زیاد و ارزان قیمت آن است که باعث می شود هزینه نهایی هر کالا کاهش پیدا کند. بنابر این می توان گفت که حتی قیمت زعفران نیز در چین کمتر از قیمت آن در ایران است. ولی با این حال هنوز کشور چین رقیب جدی ای برای کشور ایران محسوب نمی شود. دلیل آن هم این است که خاستگاه اولیه گیاه زعفران کشور ایران است و نه چین.

در واقع بیشتر از ۹۰ درصد تولید خالص زعفران کل جهان را ایران تامین می کند. بنابر این رسیدن به چنین عددی برای بقیه کشور ها ممکن است کمی عجیب و غریب به نظر برسد. با توجه به پشت کاری که چینی‌ها در هر عرصه ای از تولید و صنعت دارند بعید نیست که در آینده ای نه چندان دور تولید زعفران را هم در انحصار خود در بیاورند. و سهم بازار را از آن خود کنند.

در حال حاضر بزرگ ترین ضربه ‌ای که اقتصاد چین به پیکره ایران می‌ زند این است که هزینه نهایی تولید زعفران را کاسته و به این ترتیب زعفران کم قیمت تر و ارزان تری نسبت به ایران تولید می کند. که ممکن است سهم بازار ایران را در آینده به خطر بیاندازد.

مورد بعدی که نگرانی کشاورزان را زیاد می ‌کند وجود زعفران های تقلبی در سطح بازار است. به طوری که ممکن است کسی دیگر رغبت به خرید زعفران واقعی نداشته باشد. برای این که اصل حفظ بقای ایران در بازار جهانی و حفظ سهم آن در این بازار تضمین شود، می‌ بایست به ابزارهایی متوسل شد که باعث کنترل بازار و همچنین بالا ماندن سطح ایران باشد.

همچنین باید ایران روشی را در دست بررسی قرار دهد که بر طبق آن راندمان کار بالا برود. برای شکست نخوردن در این عرصه جهانی بهتر است ایران توجه اش را به سوی این گیاه معطوف نماید و برای دستیابی به چنین مهمی می بایست واحدهای اجرایی تولیدی و تحقیقاتی با هم همکاری لازم را به عمل بیاورند. امیدواریم که روزی در بازار جهانی جایگاه ایران به طور ۱۰۰% تثبیت شده باشد و دیگر خبری از محصولات چینی نباشد.

مزایای کلی کشت در گلخانه زعفران

اولین مزیت کشت زعفران در گلخانه این است که احتیاجی به آماده ‌سازی زمین زعفران نیست. با این حال بعد از گل دهی می باید زمینی را داشته باشیم تا پیاز ها را تا سال آینده به آن منتقل کنیم. همچنین نور مورد نیاز گیاه باید همواره تامین شود. برای رساندن آب به این گیاه باید از رطوبت و مه پاش و کولر آبی استفاده کنند. بنابر این رطوبت این گیاه قابل تنظیم است.

اگر قصد کاشتن گیاه زعفران را دارید می توانید با خیال راحت به انجام این عمل مبادرت ورزید. زیرا که این گیاه از گزند موش ها در امان است. مورد بعدی این است که به راحتی می توان گیاه زعفران را سمپاشی نمود و همچنین می توان به راحتی علف های هرزی را که خیلی هم کم هستند وجین نمود. همچنین عملیات برداشت بسیار کنترل شده و آسان می نماید. و مورد آخر این است که اگر در گلخانه زعفران بکارید میزان کیفیت و کمیت آن بسیار افزایش پیدا می کند.

شرایط کاشت و عملکرد زعفران گلخانه ای و بررسی پرونده کشت گلخانه ای در ایران

در سال ۲۰۰۶ تحقیقاتی توسط یک نهاد انجام شد که بر طبق آن مزایایی برای کشت زعفران در سیستم کشت هیدرو پونیک برشمرده بودند. یکی از این مزایا آن بود که در یک سال می توان چندین بار کشت زعفران را انجام داد و به این ترتیب می توانیم در سال بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران در هر هکتار برداشت نماییم. تحقیقات اخیر نشان داده اند که به جای استفاده از بستر کشت هیدرو پونیک بهتر است از سیستم کشت هوا کشت یا ایرو پونیک استفاده کرد. زیرا بر طبق این تحقیقات اگر بخواهیم از چنین سیستمی استفاده کنیم، کیفیت بالاتری را در کل خواهیم داشت.

طرح پرورش زعفران در گلخانه غیر هیدرو پونیک و به روش هوا کشت

اخیراً اکثر کشورها در جهان زعفران را در داخل گلخانه ها می کارند و به آن تمایل دارند. کشور چین نیز از این قاعده مستثنا نیست و گیاه زعفران را در گلخانه ها می کارد. با این که این کشور در همه  عرصه های تولید وارد شده است، ولی این بار نوبت گیاه زعفران است که بر روی آن دست بگذارد و تولید نماید. البته ناگفته نماند که گیاه زعفران اصلی ترین محصول تولیدی و صادراتی ایران است که خواص دارویی هم دارد. این گیاه ۱۰۰ هزار نفر را بطور مستقیم شاغل نگه می دارد.

اگر می‌ خواهیم در بازار های جهانی همچنان باقی بمانیم، بقای ما در گرو همکاری فعالانه فعالان اقتصادی و کارشناسان و مسئولین است. امروزه کارشناسان عقیده دارند که اجرای طرح جامع زعفران در سال های گذشته می توانست وضع بهتری را برای کشور ایران رقم بزند. ولی این طور نبوده. کشورهایی همچون چین و افغانستان به بازار های جهانی راه پیدا کردند و مسیر را برای ما دشوار تر می سازند. دلیل این ناکامی هم این است که بودجه و اعتبار لازم به موقع به این طرح اختصاص داده نشد و بدون اجرا باقی ماند. ولی حالا دیگر مسئولین باید کمی بیشتر تمرکزشان را به سمت طرح جامع زعفران متمرکز نمایند.

تاریخچه گلخانه زعفران

در سال ۲۰۰۶ و در کشور چین جوانی چینی به نام بن دست به تولید زعفران در منطقه تبت و در گلخانه ای کوچک نمود. تحصیلات این جوان در زمینه کشاورزی بود. عملکرد چنین طرحی همان اول کار از سوی کارشناسان زیر سوال رفت و ناکام ماند. این جوان دست از کار نکشید و با همان گلخانه محصولی با کیفیت بالا و راندمان باورنکردنی ای تولید کرد.

چند سال بعد در سال ۲۰۱۲ مطالعات و تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شد سر آخر به دستور رئیس جمهور چین این طرح ملی اعلام شد. همان زمان این طرح در کشور های دیگر هم مورد اقبال عمومی واقع شد و تحقیقات وسیع تر و گسترده تری در این زمینه ولی با نظارت همان مهندس چینی انجام شد. کمی بعد کشور هایی مانند اسپانیا و امارات و ترکیه و شمال افغانستان و هندوستان وارد چنین رقابتی شدند.

آشنایی با روش کشت گلخانه ای زعفران

در ماه سوم از فصل بهار یعنی خرداد ماه، پیاز گیاه را از خاک جدا می کنیم و در محیطی با تهویه مناسب انبار می نماییم. ولی کمی بعد در اول شهریور ماه پیازهای گیاه را در دسته هایی قرار داده و به محیط گلخانه ای می بریم. در آن جا دما و نور و رطوبت مناسبی به این پیازها می‌ دهیم و در یک بازه زمانی معین آن ها را نگهداری می ‌کنیم. به فاصله چند ماه بعد و در مهر ماه، پیاز ها جوانه می زنند.

البته جوانه های بسیاری از اطراف پیاز می روید که باید فقط دو عدد از آنان را نگه داشت و بقیه را حذف کرد. با انجام این کار ما در واقع توان پیاز را برای گل دهی افزایش می ‌دهیم. این نکته را به خاطر داشته باشید که همواره آب مورد نیاز این پیاز ها از محیط تأمین می ‌شود و هیچ گونه تماس مستقیمی نباید با آب داشته باشند. اما چرا ما اصرار داریم که آب نباید به طور مستقیم وارد ریشه شود؟ یکی از دلایل آن این است که رشد پیاز متوقف می ‌شود و احتمال پوسیدگی آن بالا می رود.

همچنین انتقال بیماری در این حال بسیار آسان و میسر می گردد. پیاز در اواخر آبان ماه و یا اوایل آذر گل دهی اش را افزایش می دهد و بعد از برداشت گل پیاز و گذراندن مراحل زدن جوانه های اضافه و زائد، به زمین برگشت داده می شود. تا در سال بعد مجددا مراحل تکرار گردد.

چرا باید زعفران را در گلخانه کشت کنیم؟

اولین دلیلش بحران آب در کشور است. این روش به خاطر مصرف بسیار کم اش بسیار کاهنده مصرف آب است. دومین دلیل هم آن است که بهتر است این زعفران در گلخانه به عمل بیاید به دلیل این که از بیماری ها به دور باشد و شرایط دمایی و محیطی اش و همچنین راندمان و بازدهی محصول را بتوانیم کنترل و تنظیم کنیم. و این نسبت به روش کشت سنتی بسیار پایدار تر است. برداشت کلاله زعفران در روش سنتی در هر هکتار به طور میانگین تنها ۷ کیلوگرم بوده است. ولیبا چنین روشی که در گلخانه انجام می گیرد این میزان به ۱۰۰ کیلوگرم در هر هکتار می رسد که این خود نشان دهنده اهمیت استفاده از گلخانه برای کشت زعفران است.

سومین دلیل این که باید زعفران را در گلخانه به عمل آورد این است که به دلیل وجود فضای باز در روش سنتی عطر و بوی زعفران و همچنین کیفیت و میزان رنگ و طعمش در کلاله بسیار افت پیدا می‌ کند. و این به دلیل تابش نور آفتاب و همچنین بادی بود که در کنار گیاه در جریان بود. ولی در روش گلخانه ای  هیچ کدام از این مشکلات وجود ندارد و بنابر این کیفیت این گیاه بسیار بالا می رود. حالا دیگر برخلاف زمان های گذشته کشور ها اهمیت زیادی به میزان کیفیت و طعم و رنگ گیاه زعفران می دهند.

بنابر این می بایست در همان گلخانه به عمل بیاید. زعفران به دست آمده با کیفیت چند برابر زعفران های دیگر قیمت دارد. دلیل چهارمی که چرا باید از گلخانه برای کشت زعفران استفاده کنیم؟ این است که در روش سنتی گل زعفران به خاطر قرار گرفتن در محیط باز و استفاده از انواع کود ها بسیار بیماری زا بوده است. ولی حالا با استفاده از گلخانه ها و عدم استفاده از این کود ها می توانیم کنترل بهتری بر محصول و عدم انتقال بیماری از آن داشته باشیم. دلیل پنجم ما این است که در روش سنتی مدت بسیار طولانی ای پیاز زعفران از دید افراد پنهان بود و دیده نمی ‌شد که همین امر موجب بیشتر شدن میزان بیماری در پیاز گیاه می شد.

ولی زمانی که این پیاز را در خاک گلخانه می کاریم ،امکان مراقبت از آن به راحتی فراهم می شود. ششمین دلیل عبارت است از این که به دلیل خشکسالی ای که در کشور جریان دارد کشت زعفران کمتر شده است. ولی اگر بخواهیم از گلخانه استفاده کنیم امکان اشتغال مستقیم افراد بیشتری فراهم می گردد. هفتمین دلیل این است که میزان تراکم کشت ما در محیط گلخانه ای افزایش می یابد ولی در روش سنتی فقط به اندازه همان فضا می ‌توانستیم کشت و کار انجام بدهیم.